Als beginnend creatief ondernemer zul je er onherroepelijk tegenaan lopen: de vraag om een gratis proefopdracht. Zo hoopt de opdrachtgever in spe erachter te komen of jouw skills een match zijn met wat hij wil. Een gratis proefopdracht, moet je dat doen of niet? En hoe voorkom je die vraag?
4 flauwe smoesjes
Een gratis proefblog, proefproducttekst, nieuwsartikel. Ja hoor, ik kreeg die aanvragen regelmatig. En ik heb het ook gedaan, als een opdracht helemaal in mijn straatje paste. Of als ik heel graag met de opdrachtgever in spe wilde samenwerken. Inmiddels doe ik het niet meer (daarover later meer).
De vraag om een gratis proefopdracht is niet voorbehouden aan tekstschrijvers: ook in andere creatieve beroepen is het niet ongewoon. Een gratis proefontwerp, proeflogo, proefbewerking, proefopname. Of gewoon een gratis volledige opdracht. De gratis opdracht kan verschillen, maar de argumenten ervoor zijn dan weer meestal hetzelfde. 4 van die flauwe smoesjes:
* Als je dit nu gratis doet en je wordt gekozen, zitten er nog héél veel goedbetaalde opdrachten in voor je. Eerlijk waar.
* De opdrachtgever zal je proefopdracht niet gebruiken, het is echt alleen bedoeld voor het zoeken van een match. Pinky promise.
* Het is voor jou ervaring en exposure. Dat is van onschatbare waarde, toch?
* De opdrachtgever in spe heeft veel kennis in huis, waar jij ook weer van profiteert. In feite investeer je dus in jezelf door akkoord te gaan met deze gratis opdracht.
Voor geen dubbeltje op de eerste rang
Exposure, veel betaald werk in de pijplijn, investeren in jezelf. Klinkt allemaal leuk. Maar wat deze opdrachtgever in spe eigenlijk zegt is: ik wil voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Sterker nog; voor geen dubbeltje op de eerste rang.
Deze insteek zegt veel over een eventuele toekomstige samenwerking. Een opdrachtgever die nu voor een (of geen) dubbeltje op de eerste rang wil zitten, zal niet na jouw gratis proefopdracht ineens het licht zien wat betreft de waarde van jouw werk. Of met een snik in zijn stem zeggen: ‘Waar wás je al die tijd? Laat me je vorstelijk betalen, nu!’
Als hij vanaf het begin al niet overtuigd is dat jouw skills, kennis en ervaring geld waard zijn, zal jouw gratis werk hem daar ook niet blijvend van overtuigen. Integendeel: door ermee akkoord te gaan, laat je eigenlijk zien dat je zelf ook niet overtuigd bent.
Wat dat betreft ben ik door schade en schande wijzer geworden. De opdrachtgevers die een gratis proeftekst verlangden hadden na oplevering vaak ineens andere prioriteiten, waardoor die veelbelovende samenwerking nooit uit de startblokken kwam. Een enkele keer zag ik mijn werk vervolgens met minimale aanpassingen bij ze online staan – ja, er zijn lieden die zulke beloftes schaamteloos inzetten om gratis content vergaren. Niet chique.
Of er kwam wel een samenwerking van de grond, maar nooit zonder gesteggel over mijn tarief. En geloof me: ik vroeg al te weinig in die periode van mijn ondernemerschap. Extra leuk: krenterige opdrachtgevers zijn het meest veeleisend. Every single time. Dat betekent keer op keer onderhandelen over wat jouw werk waard is en je grenzen bewaken, iets wat vroeg of laat je relatie met de opdrachtgever verzuurt als een Kesbeke-augurk in een pot. “Onderhandelen over mijn waarde is mijn favoriete stukje sales”, zei geen enkele ondernemer ever.
Weet wat je waard bent
Maar hoe voorkom je opdrachtgevers die vragen om gratis werk, waaruit vervolgens niks concreets voortvloeit? Het antwoord is eenvoudig en ingewikkeld tegelijk: weet wat je waard bent. Wanneer je zelf overtuigd bent van je waarde, straal je dit ook uit. En kruist het publiek dat voor een dubbeltje jouw kunstje wil zien minder je carrièrepad. Alleen maar voordelen dus:
* Je trekt leukere klanten aan die je waarde snappen.
* Je bent minder tijd kwijt aan onderhandelingen die je vooral veel kosten en weinig opleveren.
* Je houdt meer tijd over voor opdrachten waar je geen wrok, maar juist een positief gevoel aan overhoudt.
Sinds ik een deftig tarief reken en duidelijk uitdraag waar ik voor sta, zijn de verzoekjes om gratis werk opgedroogd. Helemaal mooi. Zo blijven aanvragen voor écht veelbelovende samenwerkingen over.
Krijg jij wel eens de vraag of je een gratis opdracht wilt aannemen? Hoe ga jij daarmee om?
